CƠ CẤU TỔ CHỨC HỘI HỌA TẠI PHÁP VÀ GIẢI THƯỞNG HỘI HỌA “ĐÔNG DƯƠNG” (PRIX DE L-INDOCHINE)

CƠ CẤU TỔ CHỨC HỘI HỌA TẠI PHÁP VÀ GIẢI THƯỞNG HỘI HỌA “ĐÔNG DƯƠNG” (PRIX DE L-INDOCHINE)
MUỐN TÌM HIỂU VỀ HỘI HỌA VIỆT NAM VÀO ĐẦU THẾ KỶ XX VÀ GIẢI THƯỞNG CÓ TÊN LÀ “ĐÔNG DƯƠNG”, CHÚNG TA CẦN NÓI SƠ QUA VỀ HOÀN CẢNH CŨNG NHƯ CƠ CẤU HỘI HỌA TẠI NƯỚC PHÁP VÀO THỜI ĐIỂM ẤY VÀ ẢNH HƯỞNG CỦA NÓ ĐỐI VỚI MỸ THUẬT VIỆT NAM.
Ngô Kim Khôi

Mô hình đền Ankor nhìn từ tòa nhà
Guadeloupe tại triển lãm Thuộc địa năm 1931

HÀN LÂM VIỆN VÀ CÁC TỔ CHỨC HỘI HỌA
Nền hội họa Pháp chịu sự chi phối của Hàn lâm viện và các tổ chức hội họa. Viện Hàn lâm Pháp (Institut de France) thành lập ngày 25/10/1975, trong Viện Hàn lâm Pháp có Viện Mỹ thuật (Académie des Beaux-Arts), thành lập năm 1816. Các thành viên là họa sĩ, điêu khắc gia, nhạc sĩ, kiến trúc sư…
Bên cạnh Viện Hàn lâm là các tổ chức hội họa như:
1./ Triển lãm Nghệ sĩ Pháp (Salon des Artistes Francais): Năm 1663, Thái dương Hoàng đế Pháp Louis XIV (Loui Dieudonné, 1638-1715) ra quyết định, hàng năm, vào tháng 4, các họa sĩ và điêu khắc gia thuộc Hàn lâm viện Hoàng Gia (L’Académie Royale) phải tổ chức công khai một cuộc triển lãm nghệ thuật, tên gọi là “Triển lãm Nghệ sĩ Pháp”. Ngày 23/04/1667, cuộc triển lãm đầu tiên được mở ra cho công chúng tại Hàn lâm viện Paris. Dưới triều Louis XV (1710-1774), “Triển lãm Nghệ sĩ Pháp” được tổ chức tại Phòng Vuông (grand salon carré) ở điện Louvre vào năm 1725, từ đó mới có chữ “Salon” để gọi chung cho tất cả triển lãm sau đấy. Đầu tiên, Salon chỉ dành riêng các thành viên thuộc Hàn lâm viện Hoàng Gia. Sau Cách mạng 14/7/1789, Salon mở cửa cho tất cả các nghệ sĩ Pháp.
Từ năm 1798, vì có quá nhiều nghệ sĩ muốn triển lãm nên Salon quyết định lập ra một ban giám khảo để chọn lọc tác phẩm. Từ năm 1863, Salon được tổ chức trở lại hàng năm, triển lãm trung bình 2000 tác phẩm. Năm 1870, con số tác phẩm lên đến 5409!

VICTOR TARDIEU (Giải thưởng Đông Dương năm 1920)
trước bức tranh tường lớn tại giảng đường trường Đại học Hà Nội

2./ Triển lãm hội họa bị từ chối (Salon des Réfusés): Năm 1863 mở ra cuộc “Triển lãm bị từ chối” (Salon des Réfusés), bao gồm những tác phẩm bị ban giám khảo của Salon loại bỏ. Triển lãm này được sự cho phép của Napoléon III (1808-1873), nhằm “…để cho công chúng phán đoán tính hợp pháp của mọi sự khiếu nại…”. Trong các tác phẩm bị từ chối này có bức “Le bain” Tắm của họa sĩ lừng danh Edouard Manet! “Triển lãm hội họa bị từ chối” còn được tổ chức vào những năm 1874, 1875, 1886,… Nhưng từ năm 1881, triển lãm này không còn được sự ủng hộ chính thức của chính phủ nữa.
3./ Hội Nghệ sĩ Pháp (Société des Artistes Francais): Năm 1881, dưới thời Đệ tam Cộng hòa, Bộ trưởng Học chính và Mỹ thuật Jules Ferry quyết định chính quyền không can thiệp vào các cuộc triển lãm nghệ thuật nữa, từ đó lập ra “Hội nghệ sĩ Pháp” với một ủy ban gồm 90 thành viên. “Hội nghệ sĩ Pháp” có thể nói là đóng một vai trò rất quan trọng trong nền nghệ thuật Pháp.

Chân dung người đàn bà. Sơn dầu. 45x50cm

4./ Hội Mỹ thuật quốc gia (Société nationale des Beaux-Arts): Năm 1889, sự bất đồng ý kiến giữa các nghệ sĩ dẫn đến sự thành lập “Hội Mỹ thuật quốc gia” do Puvis de Chavannes, Carrière, Carolus Duran… tổ chức triển lãm tại quảng trường Champ de Mars (gần tháp Effel) chứ không ở Louvre.
Bắt đầu từ năm 1900, hai hiệp hội kình địch trên hàn gắn mọi rạn nứt, bắt tay kết hợp nhau để cùng triển lãm tại Đại Cung điện (Grand Palais des Champs Elysées). Đến năm 1940 “Hội Mỹ thuật quốc gia” đóng cửa trong khi “Hội Nghệ sĩ Pháp” vẫn còn hoạt động trong Đại Cung điện cho đến ngày nay.
5./ Hội họa sĩ xu hướng Đông phương (Société des Peintres orientalistes): Năm 1893 thành lập tại Paris với mục đích tìm hiểu và trình bày nền văn hóa nghệ thuật Đông phương, đặc biệt là các nước Hồi giáo. Léonce Bénédite, sử gia nghệ thuật và quản đốc bảo tàng Luxembourg được bầu làm chủ tịch cho đến khi mất vào năm 1925.
“Hội họa sĩ xu hướng Đông phương” tổ chức triển lãm hàng năm, bị gián đoạn trong thế chiến thứ nhất. Năm 1897, hội lập ra 1 giải thưởng dành cho họa sĩ trẻ trên đất thuộc địa Pháp tại Châu Phi. Hội còn tham dự những cuộc triễn lãm lớn dành của chính quyền, như triễn lãm Hoàn Cầu( Expositions Univeselles) hoặc triễn lãm Thuộc Địa ( Expositions Coloniales)… Hội đạt được tuyệt đỉnh vinh quang từ năm 1910, đặc biệt với hơn 1000 tác phẩm trưng bày năm 1913. Sau khi chủ tịch Léonce Bénédite qua đời, “ Hội họa sĩ xu hướng Đông phương” bước vào giai đoạn suy tàn, triễn lãm lần cuối cùng là vào năm 1948.

Kẻ sĩ. Sơn dầu. 95x134cm

6./Hội thuộc địa nghệ sỹ Pháp ( Socíeté coloniale des Artistes Fancais ) : Tại triễn lãm Thuộc địa Marseille, họa sĩ Louis Dumoulin, phụ trách và cố vấn mỹ thuật, khơi lên trong lòng các họa sĩ sức lôi cuốn của nền văn minh và phong cảnh các nước thuộc địa. Sau đó, với sự tài trợ của Bộ Thuộc địa cũng như các Toàn quyền và công ty hàng hải, Louis Domoulin lập ra 1 số học bổng du lịch ( bourses de voyage ).
“ Hội thuộc địa nghệ sĩ Pháp” trở thành “Hội mỹ thuật Pháp quốc Hải ngoại” ( Socíeté des Beaux- Arts de la France d’ Outre Mer). Năm 1960 tình trạng thuộc địa bắt đầu chấm dứt, hội lại đổi tên “ Hội mỹ thuật Hải ngoại” ( socíeté des Beaux- Art d’ Outre Mer)
Dù có mở salon hay không, Hội vẫn trao tặng học bổng du lịch hàng năm. Chỉ bắt đầu từ năm 1929, Hội mới mở salon đều đặn mỗi năm. Hội còn trao nhiêu giải thưởng khac nhau, trong đó có giải thưởng Đông Dương ( prix de l’ Indochine ). Chính “ hội thuộc địa nghệ sĩ Pháp” đá sáng lập Bảo tàng mỹ thuật Casablanca

JEAN BOUCHAUD (Giải thưởng Đông Dương năm 1924).
Những người bán cá. 1924-25. Màu nước. 20,5x47,5cm

7./ Hội nghệ sĩ độc lập ( Socíeté des Artistes Indépendants): từ năm 1870, vì không thích nghi và không chịu gò bó theo tính cách nghiêm khác hàn lâm cổ điển của salon, các họa sĩ theo trường phái JEAN BOUCHAUD (Giải thưởng Đông Dương năm 1924).
Ấn tượng tổ chức những triển lãm riêng. Năm 1884, Albert Dubois Pillet, Odilon Redon, Georges Seurat, Paul Gauguin, Henri de Toulouse Lautrec, Camille Pissarro… thành lập “ hội nghệ sĩ độc lập”, với chủ trương không cần giám khảo và không trao giải thưởng. Hội mở cuộc triển lãm đầu tiên vào ngày 01/ 12/ 1884 và sau đó đều đặn hàng năm. Các tác phẩm có khuynh hướng tượng trưng, fauvime, nabis, lập thể…., xuất hiện trong những triển lãm này. Ngày nay, “ hội nghệ sĩ độc lập” vẫn còn hoạt động và mở triển lãm hàng năm.

Đồ án được giải thưởng Khôi nguyên
La Mã của KTS Ngô Viết Thụ

8./ Triển lãm mùa thu ( salon d’ automne) :
Ngày 31/10/1903, theo khởi xướng của điêu khắc gia Belge Franz Jourdain và 1 số bạn hữu, “ triển lãm mùa thu “ được sáng lập và tổ chức tại Tiểu Cung Điện ( petit Palais). Salon có 2 mục đích : mở đường cho các họa sĩ trẻ và mang trường phái Ấn tượng hòa nhập vào tâm hồn dân chúng. Salon chọn mùa thu để các họa sĩ giới thiệu những tác phẩm vừa được thực hiện dưới nắng hè rực rỡ và quan trọng hơn là không trùng với các salon của “ Hội nghệ sĩ Pháp” và “ Hội mỹ thuật quốc gia”, cả 2 đều triển lãm vào mùa xuân. Trước những thành công rực rỡ năm 1904, “ triển lãm mua thu” rời Tiểu Cung Điện bước sang Đại Cung Điện, triển lãm giới thiệu 33 tác phẩm của Paul Cézanne, 62 Odilon Redon và 35 Auguste Renoir! Triển lãm 1905 đánh dấu 1 bước ngoặt lớn cho trường phái Ấn tượng với rất nhiều sáng tác mạnh mẽ của giới trẻ. “triển lãm mùa thu” họat động và mở triển lãm hàng năm cho đến nay.
9./ Các hội đoàn khác: ngoài những triển lãm nói trên, chúng ta còn có “triển lãm Tuileries” ( salon des Tuileries), thành lập năm 1923, cũng gặt hái nhiều thành công, và “ hội họa sĩ chuyên vẽ Động vật” ( socíeté des peintres animaliers ) có chỗ đứng riêng biệt.

EVARISTE JONCHERE
(Giải thưởng Đông Dương năm 1932).
Cánh cửa tủ sơn mài. 160x60x98cm.
Ảnh từ sách Paris Ha Noi Sai Gon của Paris Musse

TRƯỜNG MỸ THUẬT
1./ Trường cao đẳng mỹ thuật quốc gia Paris ( École nationale supérieure des beaux-arts, gọi tắt là ENSBA ):
Tập hợp 1 tổng thể rộng lớn, ở vị trí đối diện với điện Louvre, thuở ban đầu trường Mỹ thuật nằm trong viện mỹ thuật Hoàng gia ( Académie des Beaux-art ), đặt dưới sự bảo trợ trực tiếp của hoàng đế Pháp. Ngày 13/ 11/ 1863, theo sắc lệnh của vua Napoléon III, trường trở thành tự lập. Ngày nay trường cao đảng mỹ thuật Quốc gia thuộc bộ thông tin văn hóa.
Trường mỹ thuật Parischia làm 3 ban :
a.  Hội họa và tranh khắc gỗ.
b.  Điêu khắc, chạm trổ huy hiệu và đá quý.
c.  Kiến trúc.
Trường tuyển sinh hàng năm, với chương trình học 5 năm gồm 17 giáo trình miến phí cho sinh viên từ 15-30 tuổi. Mỗi năm, trường tổ chức nhiều triển lãm để ban giải thưởng. Giải La Mã được xem là cao quý và danh giá nhất.
2./ Trường mỹ thuật tỉnh ( les écoles de Beaux-arts de Province ):từ thế kỷ thứ XIX, rất nhiều trường mỹ thuật được thành lập tại các tỉnh đất Pháp. Các trường này theo khuôn mẫu của Trường mỹ thuật Paris. Đáng kể nhất là trường Marseille, Lyon và Bordeaux.
3./ Các xưởng họa ( les ateliers d’artistes): một loại “trường học” chính thức và bán chính thức do các giáo sư mở ra, là nơi đào tạo cho các họa sĩ trẻ có cơ hội đối chiếu cá quan niệm và lý thuyết của thầy, nhằm thu thập được 1 kỹ thuật chắn chắc và phát triển phong cách riêng của mình.
4./ Trường Mỹ thuật Quốc gia Alger (École Nationale des Beaux-Arts d’Alger): Thành lập năm 1843, đầu tiên chỉ là một trường dạy vẽ hình (dessin). Đến năm 1848, là trường học thành phố và chính thức trở thành Trường Mỹ thuật Quốc gia Alger vào năm 1881. Các lớp học được mở miễn phí và sinh viên không cần thi tuyển sinh.
5./ Trường Mỹ thuật Tunis(École des Beaux-Arts de Tunis): Thành lập năm 1923, dưới sự chỉ đạo của họa sĩ Antoine Armand Vergeaud từ năm 1927 đến 1949.
6./ Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương(École Supérieure des Beaux-Arts de l’Indochine): Được thành lập vào năm 1924. Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương đã đưa hội họa Việt

Nam

vào một nền mỹ thuật có phong cách và chỗ đứng riêng biệt.
Theo khuôn mẫu của Trường Mỹ thuật Paris, qua cuộc thi tuyển sinh, sinh viên là người Đông Dương hoặc người Pháp. Đầu tiên Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương có chương trình học là 3 năm, sau đó đổi thành 5 năm, đã đào tạo nhiều họa sĩ nổi tiếng của mỹ thuật Việt Nam. Ngoài những môn học thường lệ như hội họa, đồ họa, điêu khắc, kiến trúc, trường còn đưa vào chương trình học môn sơn mài thuần túy Việt

Nam

.
Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương đóng cửa vào năm 1945 để sau đó trở thành Trường Đại học Mỹ thuật Hà Nội cho đến ngày nay.

EVARISTE JONCHERE. Người ăn xin ở Hải Phòng.
1932. Sơn dầu. 34,5x27cm

ĐẠI TRIỂN LÃM
Những cuộc triển lãm lớn có tầm vóc quốc tế tại Pháp từ thế kỷ 19 là Triển lãm Hoàn cầu (exposition Universelle) và triển lãm Thuộc địa (esposition Coloniale).
1./ Triển lãm Hoàn cầu (exposition Universelle): Thịnh hành vào thế kỷ 19 như những hội chợ (đấu xảo) được tổ chức hàng năm tại các nước phát triển cao trên thế giới. Đầu tiên, triển lãm Hoàn cầu chuyên chú vào sản phẩm nông nghiệp, triển lãm tại điện Công nghiệp (Palais de l’Industrie) ở Parisnăm 1855. Sau đó, dưới sự can thiệp của Nữ hoàng Eugénie, triển lãm có thêm một phần về mỹ thuật.
Triển lãm Paris1867 lần đầu tiên trưng bày một số hiện vật thuộc nghệ thuật Khmer. Triển lãm Paris 1878 có dựng một đình và một ngôi nhà kiểu Đông Dương. Triển lãm Paris 1889 trùng hợp với việc khai mạc Bảo tàng Đông Dương ở Trocadéro (Musée indochinois du Trocadéro), cũng là cơ hội xây dựng tháp Effel nổi tiếng.
2./ Triển lãm Thuộc địa (exposition Coloniale): Ba cuộc triển lãm Thuộc địa năm 1906, 1922 và 1931 có ảnh hưởng quan trọng, làm thay đổi cái nhìn của người Tây phương đối với nền văn minh các nước thuộc địa.
Triển lãm năm 1906tại Marseille từ ngày 15/4 đến 15/11. Cuộc triển lãm sẽ không có tiếng vang nếu không có những bức tranh vẽ các vũ công của đoàn vũ cung đình Khmer, do điêu khắc gia danh tiếng Auguste Rodin thực hiện trong dịp này.
Triển lãm năm 1922tổ chức tại Marseille từ tháng 4 đến tháng 11, đặt trong khung cảnh tầng 3 của đền Angkor Vat được tái tạo huy hoàng to lớn như thật. Trong triển lãm có sự tham gia của vua Khải Định, ăn mặc lố lăng và làm nhiều trò đến nỗi Phan Chu Trinh đã phải viết tờ “Thất điều trần” gồm 7 điều khuyên vua Khải Định về nước gấp, đừng làm nhục quốc thể.
Triển lãm năm 1931được tổ chức tại rừng Vincennes(Paris) từ ngày 06/5 đến 15/1. Không chỉ tầng 3, mà toàn cảnh 5 tháp đền Angkor Vat được tái tạo một cách tráng lệ trước cổng danh dự. Ngoài ra, các nước tham dự còn dựng lên những đền đài, đình chùa, nhà cửa…, giới thiệu văn hóa và con người của quốc gia mình, tạo một bầu không khí ngỡ ngàng thần tiên cho triển lãm 1931. Đây là một triển lãm to lớn chưa từng có, đã thu hút hơn 33 triệu khán giả. “Hội họa sĩ xu hướng Đông phương” và “Hội thuộc địa nghệ sĩ Pháp” cũng tham dự trong triển lãm này.
Riêng về Đông Dương, các họa sĩ có tác phẩm trưng bày là Nam Sơn, Lê Phổ, Mai Trung Thứ, Nguyễn Phan Chánh, Georges Khánh, Lê Văn Đệ, Vũ Cao Đàm, Lê Thị Lựu…
GIẢI THƯỞNG HỘI HỌA
1./ Giải thưởng Triển lãm Nghệ sĩ Pháp (Prix du Salon des Artistes Francais): Còn gọi là “Giải thưởng Salon” (Prix du Salon), được đặt ra năm 1874 cho một họa sĩ (hoặc điêu khắc gia từ 1877) dưới 32 tuổi. Quà tặng là một thời gian tìm hiểu nghệ thuật ở Rome (Ý). Năm 1953, điều kiện giới hạn tuổi được loại bỏ. Ngoài Giải thưởng Salon còn có Huy chương hạng Nhất, Nhì và Ba.
Điều kiện được đoạt giải thưởng này là phải có tác phẩm trưng bày tại “Triển lãm nghệ sĩ Pháp” (Salon des Artistes Francais), “Hội Mỹ thuật quốc gia” (Société Nationale des Beaux-Arts), “Triển lãm mùa Thu” hay “Triển lãm Tuileries”. Từ năm 1897, “Giải thưởng Salon” trở thành “Giải thưởng Quốc gia” (Prix National).
2./ Giải thưởng La mã(Prix de Rome et la Villa Médicis): Có thể nói đây là Giải thưởng cao quí tuyệt vời được các nghệ sĩ khao khát nhất, sáng lập năm 1663 dưới triều Louis XIV, thường được gọi là giải Khôi nguyên La Mã. Giải thưởng do Hàn lâm viện Hoàng Gia (L’Académie Royale) tổ chức, dành cho họa sĩ, điêu khắc gia, kiến trúc sư hay họa sĩ đồ họa (năm 1803 thêm nhạc sĩ). Giải Khôi nguyên (Grand Prix) là 4 năm du học ở Rome vì nơi đấy được xem là cội nguồn của cái đẹp thuần túy, nội trú tại cung điện Mancini (năm 1803, sau dời sang Biệt thự Médicis, trụ sở Hàn lâm viện Pháp tại Rome do Colbert thành lập từ năm 1666), dưới kinh phí của hoàng đế Pháp.
Ngoài ra còn có giải thưởng lớn hạng Nhất (Premier Grand Prix) và giải thưởng lớn hạng Nhì (Second Grand Prix) cũng được du học tại Rome nhưng với thời hạn ngắn hơn, hoặc giải thưởng Danh dự (mention honorable).
Với biến cố tháng 5/1968 tại Paris, Bộ trưởng Văn hóa André Malraux hủy bỏ cuộc thi tuyển, thay vào đó là tuyển sinh bằng hồ sơ và giải thưởng là thời gian du học 6 đến 18 tháng, vẫn được cư ngụ tại Biệt thự Médicis cho đến ngày nay.
Người Việt Nam duy nhất đoạt được giải thưởng Khôi nguyên La Mã( Grand Prix de Rome) vào năm 1955 là kiên trúc sư Ngô Viết Thụ (1926-2000), ông cư ngụ tại biệt thự Médicis từ năm 1955 đến 1958.
3./ Giải thưởng Casa Vélazquez(Le concours de la Casa Vélazquez): Giải thưởng Casa Vélazquez là một trong những giải thưởng của Viện Mỹ thuật Pháp (Académie des Beaux-Arts). Nghệ sỹ đoạt giải sẽ cư ngụ tại điện Vélazquez ở Madrid(Tây Ban Nha) trong thời gian du học, cũng giống như tại biệt thự Médicis ở Rome. Giải thưởng Casa Vélazquez vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay.
4./ Giải thưởng Villa Abd-el-Tif (Le concours de la Villa Abd-el-Tif):Thành lập vào năm 1907, nghệ sỹ đoạt giải sẽ cư ngụ tại biệt thự Abd-el-Tif (Alger, Angiêri). Giải thưởng Villa Abd-el-Tif kéo dài đến năm 1962 thì chấm dứt.
5./ Học bổng du lịch (Les bourses de voyage): Bắt đầu từ năm 1880, phát triển việc trao học bổng du lịch cho nghệ sỹ đi đến vùng đất lạ để nghiên cứu. Học bổng đóng vai trò quan trọng cho nghệ sỹ pháy huy phong cách về đề tài mới. Hội đồng tối cao của Trường Mỹ thuật Paristrao hàng năm 9 học bổng cho các tác phẩm lỗi lạc trưng bày của các triển lãm.
6./ Các giải thưởng khác: Năm 1908 thành lập giải thưởng Tây Phi Pháp quốc (prix de l’Afrique Occidetale Francaise). Năm 1910, giải thưởng Đông Dương (prix de l’Indochine). Năm 1913, giải thưởng

Madagascar

(prix de

Madagascar

). Năm 1919, giải thưởng Maroc và Tunisie (prix du Maroc et de la Tunisie). Năm 1924, giải thưởng Trung Phi Pháp quốc(prix de l’Afrique Équatoriale Francaise)…

Từ trái qua phải, hàng ngồi là các thầy giáo: Bà Kruze (Thứ 3),
Tardieu (Thứ 4), Inguimberty (thứ 6), Nam Sơn (thứ 7).
Hàng đứng đầu tiên: Công Văn Trung (thứ 1),
Lê Văn Đệ (thứ 10), Nguyễn Gia Khánh
(Goerges Khanh) (thứ 14)
và Vũ Cao Đàm ở cuối cùng hàng đứng thứ 2

GIẢI THƯỞNG ĐÔNG DƯƠNG (Prix de l’Indochine)
Giải thưởng Đông Dương do Thống đốc Toàn quyền Đông Dương Antony Wladislas Klobukowski ban nghị định năm 1910, theo đề xướng của “Hội thuộc địa nghệ sĩ Pháp” (Société Coloniale des Artistes Francais).
1./ Giải thưởng Đông Dương trước khi Trường Mỹ thuật Đông Dương ra đời:
Họa sĩ có tác phẩm trưng bày tại triển lãm “Hội thuộc địa nghệ sĩ Pháp” sẽ qua một cuộc tuyển chọn, người đoạt giải sẽ được trao tặng một năm du lịch nghiên cứu, cộng thêm vé hạng nhất khứ hồi, một tài trợ là 1.200 đồng Đông Dương và đi lại miễn phí trên toàn Đông Dương. Xin lưu ý là đầu thế kỷ, 1 đồng Đông Dương trị giá 3 quan Pháp. Từ năm 1925 đến 1927, tỉ giá trung bình là 14 quan Pháp. Năm 1931, đồng Đông Dương theo tỉ giá kim bảng vị (giá vàng) và cố định là 10 quan Pháp.
Các họa sĩ được đoạt giải là:
1910    - Ferdinand Olivier (Martigues 1873-1957).
1911    - Francois de Marliave (Toulon 1874 – Draguignan 1953).
1912    - Augustin Carréra (Madrid 1878 – Paris 1952).
1913    - Martinien Salgé (Marseille 1878 – Jouques 1946).
1914    - Charles Dominique Fouqueray (Le Mans 1869 – Paris 1956)
Vào thời kỳ đại thế chiến thứ nhất (1914-1918), việc phát giải thưởng Đông Dương bị gián đoạn cho đến năm 1920.
1920    - Victor Tardieu (Lyon 1870 – Hà Nội 1937).
1921    - Paul Jouve (Marlotte 1878 – Paris 1973).
1922    - Antoine Ponchin (Marseille 1872 – 1934).
1923    - Goerges Michel, còn gọi là Géo Michel (Paris 1885 - ?)
1924    - Jean Bouchaud (Saint-Herblain 1891 – Nantes 1977).
2./ Giải thưởng Đông Dương sau khi Trường Mỹ thuật Đông Dương ra đời:
Theo đề nghị của Nam Sơn, họa sĩ Việt Nam, và Victor Tardieu, giải thưởng Đông Dương năm 1920, trong một bản phúc trình dưới cái tên “Nghệ thuật An Nam trong quá khứ, hiện tại và tương lai” đã đề cập với chính quyền thuộc địa vấn đề mở ra một Trường Mỹ thuật tại Đông Dương.
Bản phúc trình này được chuẩn y bởi Thống đốc Toàn quyền Martial Henri Merlin. Ngày 27 tháng 10 năm 1924, xuất hiện trong Công báo (Journal Officiel) nghị định thành lập một ngôi trường dưới tên Trường Mỹ thuật Đông Dương. Ngôi trường này sẽ được dựng lên tại số 102 đường Reinach, gầnt Viễn đông Bác cổ, trực hệ Giáo đoàn Pháp (l’Université de France) tại Hà Nội, dưới sự hướng dẫn và kiểm soát của nhà Học chính, với Victor Tardieu là Hiệu trưởng.
Từ ấy, theo ý muốn của chính quyền và Trường Mỹ thuật Đông Dương, giải thưởng Đông Dương được cải cách, họa sĩ đoạt giải có thời gian nghiên cứu là hai năm chứ không chỉ là một năm như trước. Năm đầu tiên dành cho việc tham quan, tìm hiểu, học hỏi và ghi lại những ấn tượng qua tranh vẽ, được học bổng là 400 đồng Đông Dương mỗi tháng. Năm còn lại giữ chức vụ giảng dạy tại Trường Mỹ thuật Đông Dương, được học bổng là 350 đồng Đông Dương mỗi tháng và nơi cư ngụ miễn phí ở Hà Nội. Trước khi lên đường trở về Pháp, một cuộc triển lãm tranh của họa sĩ sẽ được tổ chức tại Hà Nội và Sài Gòn.
Các họa sĩ được đoạt giải là:
1925    – Jules Gustave Besson (Paris 1868 - ?).
1926    – Paul-Émile Legouez (Elbeuf 1882 - ?)
1927    – Raymond Virac (Madrid 1892 – Madagasca 1946).
1928    – Henri Dabadie (Pau 1867 – 1949)
1929    – Lucien Lièvre (Paris 1878 - ?)
1930    – Louis Rollet (Paris 1895 – 1944).
1931    – Léon Félix (Périgueux 1869 - ?)
Bắt đầu từ năm 1932, giải thưởng hội họa Đông Dương được phát hai năm một lần.
1932    – Évariste Jonchère (Coulonges-les-Hérolles 1892 – Paris 1956). Évariste Jonchère sẽ là người giữ chức vụ Hiệu trưởng Trường Mỹ thuật Đông Dương sau khi Victor Tardieu qua đời tại Hà Nội năm 1937.
1934- Georges Barrière (Bourgogne 1881 – Đồ Sơn 1944).
1936- Jean Despujols (Gironde 1886 – Shreveport 1965).
1938- Louis-Robert Bâte (Bordeaux 1898 – 1948).
Năm 1939, Adolf Hitler đưa hoàn cầu vào chiến lửa, Thế chiến thứ hai bùng nổ (1939-1945), giải thưởng Đông Dương qua đời theo biến cố lịch sử.
Chân thành cảm tạ ông Christian Billet, Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Pháp (Société des Artistes Français) đã dành thì giờ quí báu trao đổi ý kiến và giúp chúng tôi tài liệu.
8.2006
N.K.K.


5 Tác Phẩm Nghệ Thuật Đắt Giá Nhất Lịch Sử Thanh Bình 1. Tượng L'Homme qui marche I CNN cho biết, tuần vừa rồi, bức tượng bằng đồng của nghệ sĩ người Thụy Sĩ Alberto Giacometti đã lập kỷ lục mới cho tác phẩm nghệ thuật đắt nhất trong lịch sử, khi được mua với giá 104,3 triệu USD tại phiên đấu giá của nhà Sotheby's, London. Nhà Sotheby's cho biết bức tượng được bán cho một người mua giấu tên. Người này đã hào phóng trả cái giá cao gấp 4-5 lần so với dự tính ban đầu của nhà tổ chức. Bức tượng có tên "L'Homme Qui Marche I" ("Người đi...

	"Giai Điệu Mùa Xuân" Như lời chào mừng năm mới, Phương Mai Gallery phối hợp cùng HSBC và nữ họa sĩ Văn Dương Thành cùng tổ chức cuộc triển lãm mang tên Giai Điệu Mùa Xuân . Với mười tám bức tranh sơn mài, sơn dầu & acrylic, được nữ họa sĩ kiều bào Văn Dương Thành khắc họa những ấn tượng về Hà Nội nói riêng và nét đẹp của quê hương Việt Nam nói chung. VDT-Thiếu nữ & hoa sen Sơn dầu & acrylic -2012 Sự hài hòa, thanh bình và vui tươi là chủ đề chính trong những tác phẩm nổi...

	Cuối Năm, Nhộn Nhịp Phòng Tranh Cuối năm, nhộn nhịp phòng tranh TT - Gần cuối năm, không hẹn mà gặp, các phòng tranh ở TP.HCM liên tục có sự hiện diện của họa sĩ đến từ nhiều tỉnh thành. Đó là triển lãm Màu mưa Huế của ba họa sĩ đến từ Huế: Đặng Mậu Tựu, Phan Thanh Bình, Lê Nhường (tại phòng tranh Phương Mai); triển lãm Cửa của họa sĩ đến từ Đồng Tháp Trần Công Hiến (tại Hội Mỹ thuật TP.HCM); triển lãm Đàn bò một con của họa sĩ trẻ quê Thanh Hóa Nguyễn Thế Dzung (tại Cactus Contemporary Art Gallery); triển lãm Mùa gặt của...

	“Màu Mưa Huế” Ở Phương Mai VỚI BA MƯƠI LĂM TÁC PHẨM TRONG TRIỂM LÃM MÀU MƯA HUẾ , BA HỌA SĨ ĐẶNG MẬU TỰU, PHAN THANH BÌNH VÀ LÊ NHƯỜNG ĐÃ MANG ĐẾN PHƯƠNG MAI GALLERY (129B LÊ THÁNH TÔN, Q1, TP. HỒ CHÍ MINH- TỪ 27-11 ĐẾN 4-12-2011) NHỮNG CUNG BẬC SẮC MÀU RIÊNG BIỆTCỦA HỘI HỌA ĐẤT CỐ ĐÔ. Lấy tên gọi Màu mưa Huế bởi theo họa sĩ Đặng Mậu Tựu, triển lãm được khai mạc ở sài Gòn vào lúc Huế đang mùa mưa. Có thể hiểu đây là một cách biểu thị tình yêu đối với Huế và với cả mùa mưa dầm xứ Huế, mà theo họa sĩ Đặng Mậu Tựu thì...

	Triển Lãm Tranh Về "Đặc Sản" Mưa Huế TT&VH) - Festival Huế 2012 sẽ chọn mưa như một thứ đặc sản để chào đón du khách thập phương. Hôm qua (27/11), tại gallery Phương Mai (129B Lê Thánh Tôn, Q.1, TP.HCM), đã khai mạc triển lãm Màu mưa Huế với 35 họa phẩm của ba họa sĩ đến từ Cố đô...

	“Màu Mưa Huế” Trong Ánh Nắng Sài Gòn Màu Mưa Huế trong ánh nắng Sài Gòn Vào mùa này, những cơn mưa lớn nhỏ đang nối đuôi nhau rả rích ở Huế. Mưa buồn đến da diết, não nề, như làm ngưng đọng thời gian và ngăn trở mọi sinh hoạt ngoài trời. Mưa khoác cho Huế một vẻ trầm mặc, xao động đến nao lòng,... Hãy tưởng tượng, nếu một vài tháng liên tiếp không có mưa thì Huế sẽ ra sao nhỉ ? Mọi người sẽ thắc mắc ông trời sao lạ rứa! . Nói thế để hiểu, Huế gần như mưa quanh năm, chỉ khác chăng là mưa ít mưa nhiều mà thôi. Cũng vì mưa nhiều...

	Xem Tranh Sơn Mài Của Dương Tuấn Kiệt Xuân Nguyên PNO - Từ một thợ vẽ quảng cáo cho các rạp chiếu phim, Dương Tuấn Kiệt đã chăm chỉ sáng tác để trở thành một họa sĩ tài năng được giới chuyên môn đánh giá cao. Họa sĩ Dương Tuấn Kiệt sinh năm 1940 tại Tân An (Long An). Năm 1959, vì yêu thích hội họa, ông theo học 1 năm dự bị tại trường Cao Đẳng Mỹ Thuật Gia Định. Nhưng không đủ khả năng tài chính để học tiếp, ông chuyển sang vẽ phông cho các rạp chiếu bóng Sài Gòn như Đại Nam, Kinh Thành, Nguyễn Văn Hảo… và các gánh cải lương....

	Họa Sĩ Huy Thanh Triển Lãm Tranh Thủy Mạc Phật Giáo Họa sĩ Huy Thanh triển lãm tranh thủy mạc Phật giáo PHẠM THƯ CƯU TT - Trong khuôn khổ lễ hội Quán Thế Âm, một lễ hội văn hóa truyền thống Phật giáo của vùng Quảng Nam - Ðà Nẵng, từ ngày 21 đến 23-3 (tức 17 đến 19-2 âm lịch) tại Ngũ Hành Sơn, TP Ðà Nẵng, họa sĩ Huy Thanh sẽ trưng bày 32 bức tranh và thư pháp mang chủ đề Ánh trăng thiền. Tác phẩm Xem hoa đào ngộ đạo của họa sĩ Huy Thanh 32 bức thư pháp và tranh thủy mạc với chất liệu lụa, mực nho, sơn dầu... mang đậm sắc thái thiền, tượng...

	4 Cuộc Triển Lãm Mỹ Thuật Mừng Ngày 8/3 H. Nhân (TT&VH) - Hôm qua 2/3, tại gallery Phương Mai (129B Lê Thánh Tôn, Q.1) đã khai mạc triển lãm Niềm vui tháng 3 với sự tham gia của 7 nữ họa sĩ: Nguyễn Thị Tâm, Cao Thị Được, Hứa Diệu Nữ, Đặng Thị Dương, Thu Hương, Minh Nguyệt, Bạch Lan. Cả 7 nữ họa sĩ này gặp nhau trong Niềm vui tháng 3 theo lời mời của gallery Phương Mai với riêng từng người. Trước đó, ngày 1/3, tại Hội Mỹ thuật TP.HCM đã khai mạc triển lãm Sài Gòn Xuân với sự góp mặt của 57 nữ họa sĩ. Có thể nói đây là cuộc triển...

Nhà Sưu Tập Lê Thái Sơn:“Giới Doanh Nhân Là Yếu Tố Quan Trọng Để Thị Trường Mỹ Thuật Việt Nam Phát Triển” Nhà sưu tập Lê Thái Sơn: Giới doanh nhân là yếu tố quan trọng để thị trường mỹ thuật Việt Nam phát triển Chú thích hình DÙ CHỈ TỰ NHẬN MÌNH LÀ NGƯỜI MÊ TRANH NHƯNG LÊ THÁI SƠN ĐƯỢC BIẾT ĐẾN NHƯ MỘT NHÀ SƯU TẬP TRẺ CÓ TÂM HUYẾT, CÓ KIẾN THỨC VÀ LÒNG YÊU MẾN TÁC PHẨM CỦA NHIỀU THẾ HỆ HỌA SĨ TRONG NƯỚC. LÊ THÁI SƠN CÓ NIỀM TIN RẰNG THỊ TRƯỜNG TÁC PHẨM MỸ THUẬT VIỆT NAM SẼ PHÁT TRIỂN TRONG TƯƠNG LAI. Lê Thái Sơn thuộc thế hệ những người sưu tập tranh trẻ nhất ở Việt Nam. Khi được hỏi, đã có một...

	Sắc Màu 8 Tháng 3 MỪNG NGÀY QUỐC TẾ PHỤ NỮ 3 THÁNG 3 NĂM NAY, TẠI TP.HỒ CHÍ MINH DIỄN RA MỘT LOẠT TRIỂN LÃM TRANH CỦA CÁC TÁC GIẢ NỮ Ở SÀI GÒN VÀ HÀ NỘI. CHƯA BAO GIỜ CÁC CÂY CỌ NỮ LẠI CÓ MỘT CUỘC BIỂU DƯƠNG LỰC LƯỢNG ĐÔNG VUI NHƯ VẬY. Mở đầu là triển lãm của Câu lạc bộ mỹ thuật nữ tại trụ sở Hội Mỹ Thuật thành phố( 218A Pasteur, quận 3, khai mạc ngày 1/3); đây là hoạt động định kỳ không thể thiếu của một câu lạc bộ nghề nghiệp có số thành viên vượt trội so với nhiều câu lạc bộ mỹ thuật khác.

	Triển Lãm Nghệ Thuật "Niềm Vui Tháng 3" Niềm vui tháng 3 H.Lan Chú thích hình Triển lãm Niềm vui tháng 3 của nhóm hoạ sĩ nữ Nguyễn Thị Tâm, Cao Thị Được, Đặng Thị Dương, Thu Hương, Minh Nguyệt, Bạch Lan, Hứa Diệu Nữ diễn ra vào đúng dịp Quốc tế phụ nữ 8/3. Có lẽ vẫn còn vương vấn với không khí Tết cổ truyền nên Niềm vui tháng 3 mang nhiều sắc xuân, sinh động và vui tươi. Hoạ sĩ Bạch Lan trung thành với phong cách Tân cổ điển, tạo nên những nốt trầm đầy rung động và sâu lắng, đầy bất ngờ và cũng rất táo bạo với những cô gái khỏa...

	Ký Ức, Lá & Hoa Của Tôn Thất Bằng Hồng Sơn Tác phẩm Ngày đó bên nhau của Họa sĩ Tôn Thất Bằng Nhạc sĩ - họa sĩ đến từ Đà Nẵng Tôn Thất Bằng vừa xông đất mở hàng đầu năm cho gallery Phương Mai (129B Lê Thánh Tôn, Q.1, TP.HCM) bằng một triển lãm tươi rói sắc xuân với chủ đề Ký ức, lá và hoa. Những họa tiết trở đi trở lại thường xuyên trong tranh của Tôn Thất Bằng như đồng xu gieo quẻ, hình bào thai khởi đầu sự sống, những chiếc lá, hoa… đã đóng dấu thương hiệu cho tranh của anh. Theo nhà văn nhà phê bình Đặng Tiến, tranh Tôn...

	Miền Ký Ức Của Tôn Thất Bằng Từ ngày 20-28.2 tại Gallery Phương Mai (Q.1- TP.HCM) diễn ra triễn lãm tranh của họa sĩ Tôn Thất Bằng, mang chủ đề ký ức: Lá và Hoa… Sinh năm 1963 tại Quảng Trị. Lớn lên và sinh sống tại Đà Nẵng. Mang 36 bức tranh sơn dầu và một cây đàn ghi-ta vào TP. HCM trong những ngày đầu năm 2011, Tôn Thất Bằng muốn kể lại cho những ngừơi yêu tranh ở phía Nam nghe những hoài niệm luôn ám ảnh tâm trí anh, về một thời thơ ấu ở vùng quê Quảng Trị

	Tôn Thất Bằng- Ký Ức : Lá Và Hoa Nhà phê bình nghệ thuật Đặng Tiến Quan hệ giữa người nọ và người kia, thường khi là do môi trường hay sinh hoạt xã hội, khởi đầu từ một địa phương. Nhưng cũng có khi do cơ duyên, như tình bạn giữa họa sĩ Tôn Thất Bằng và tôi, hai người xa lạ, gặp nhau tình cờ trong một dạ hội từ thiện, vào một ngày đầu xuân Đinh Sửu, 2009, tại Đà Nẵng. Thời điểm này anh cao hứng, sung mãn, sáng tác nhiều tranh lớn, theo phong cách riêng. Từ xuân ấy đến xuân này, ròng rã hai năm, anh miệt mài làm việc cho...

	Triển Lãm Nghệ Thuật : " Ký Ức: Lá Và Hoa" Triển lãm nghệ thuật " Hoài niệm: Lá và Hoa" Của họa sĩ Tôn Thất Bằng Thời gian :20/2 28/2, 2011 Tại : Phòng tranh Phương Mai Địa chỉ: 129B Lê Thánh Tôn , Q.1 Quí vị có thể xem tranh của Hoạ sĩ trên Qua trang web sau:...

	Robert Mihagui: Vẽ Để Tìm Bóng Mẹ Việt Nam (TT&VH) - Họa sĩ Robert Mihagui mang hai dòng máu, cha người Pháp, mẹ người Việt. Ông sinh năm 1945 tại tỉnh Vĩnh Phú, năm 13 tuổi ông theo cha về Pháp nhưng nỗi nhớ quê mẹ chưa bao giờ nguôi. Năm 1998, ông về Việt Nam để đi du lịch, ông thấy Việt Nam, nhất là Sài Gòn vẫn còn nhiều nét thân quen như thuở nhỏ ông từng sống nơi đây trước khi sang Pháp, nên quyết định thường xuyên về. Kể từ đó, mỗi năm ông sống ở Việt Nam khoảng 6 tháng. Hơn 10 năm đi tìm mẹ Sống trong cảnh cũ, Robert càng nhớ...

SẮC MÀU QUÊ HƯƠNG CỦA ROBERT MIHAGUI SẮC MÀU QUÊ HƯƠNG ĐÔNG VÀ TÂY CỦA HỌA SĨ ROBERT MIHAGUI GỒM 30 BỨC TRANH SƠN DẦU THEO PHONG CÁCH TRỪU TƯỢNG LÀ TRIỂN LÃM CUỐI CÙNG KHÉP LẠI CUỐI NĂM 2010 CỦA GALLERY PHƯƠNG MAI (129B LÊ THÁNH TÔN, Q1,TP.HỒ CHÍ MINH, TỪ 12-20/12). Từ năm 2006 đến nay, đây là lần thứ ba Robert Mihagui tổ chức triển lãm cá nhân tại Việt Nam, quê mẹ của ông. Họa sĩ sinh năm 1945, Phú Thọ là nơi ông sinh ra và sống đến năm 13 tuổi, sau đó theo cha sang Pháp định cư. Nơi ông có sự giao thoa giữa hai nền văn hóa...

	Triển Lãm "Sắc Màu Quê Hương: Đông & Tây" (TT&VH) - Triển lãm của họa sĩ Robert Mihagui - một người Pháp gốc Việt đang diễn ra tại phòng tranh Phương Mai (129B Lê Thánh Tôn, Q.1, TP.HCM) với 30 tranh sơn dầu vẽ phong cảnh theo khuynh hướng trừu tượng. Robert Mihagui sinh năm 1945 tại tỉnh Vĩnh Phú, ông học hội họa từ năm 1961 đến 1964 tại Pháp. Mỗi năm, Robert Mihagui thường dành 6 tháng về Việt Nam để tìm hiểu văn hóa Việt và vẽ tranh.

	Triển Lãm Của Lý Trực Sơn, Đào Châu Hải: Một Ngày Suy Tưởng (TT&VH) - Chiều qua 11/12, tại Viet Art Centre đã khai mạc một triển lãm kỳ lạ ghép đôi điêu khắc - hội họa của hai tác giả tuổi trung niên nhưng lão thành trong nghề nghiệp: họa sĩ Lý Trực Sơn (sinh năm 1949) và nhà điêu khắc Đào Châu Hải (1955). Triển lãm có tên Không vô can và Ballad Biển Đông (kết thúc ngày 16/12). Lý do trực tiếp, quan trọng dẫn tới triển lãm lạ lùng này: Giữa năm vừa rồi, họ có một chuyến ra thăm Trường Sa… TT&VH xin giới thiệu bài viết của họa sĩ, nhà phê bình Phan...