Người ta có thể bảo rằng Hồ Hữu Thủ là một trong những họa sĩ đã cách tân sơn mài từ sau 1975. Phá bỏ đường lối cũ, ông đã tạo ra một sơn mài với chất liệu mới, và ông đã thực hiện những bức sơn mài trừu tượng đầy mộng ảo: Trừu tượng I, Hồn nhạc, Trăng, Nhạc sĩ.
Không phải một sớm một chiều mà người họa sĩ này đạt đến những không gian mộng ảo thi vị này. Ông nói: “Nhiều họa sĩ nghĩ hễ có hình thì có nghĩa và có nghĩa thì có ý, mà có ý thì có tư tưởng. Tôi nghĩ thế thì không được. Rồi tôi cứ tìm kiếm và chờ đợi cái đó. Bỗng nhiên đến một lúc tôi bị thôi thúc vẽ trở lại mà không biết mình sẽ vẽ cái gì; tôi cứ để mặc cho cái gì ở bên trong của tôi nó tuôn trào ra trên bố; hình như tôi không hề có một tý ý thức gì trong lúc vẽ cả. Thế là một bức tranh cũng đã ra đời. Lúc đầu tôi cũng thích nó, thú vị lắm, nhưng sau đó hình như tôi đã bị nó khước từ rồi. Tôi thấy mình không được hạnh phúc vì những khát vọng thầm kín nào đó”.

Quả thật cõi mộng ảo trong tranh Hồ Hữu Thủ chính là phiên bản của tâm hồn ông ta, hồn nhiên và thật như hơi thở trẻ thơ trong giấc ngủ thiên thần. Người ta cũng từng gọi thế giới CHAGALL, mộng ảo nhưng nơi đó còn đầy dấu ấn của lý trí. Trong cõi mộng ảo của Hồ Hữu Thủ hoàn toàn vắng bóng ký trí, chỉ còn chỗ dung thân cho hồn cảm tự nhiên. Phải chăng đó là sự khác biệt của mộng ảo giữa đông và tây? Cái gì đã tạo nên chất mộng ảo trong tranh Hồ Hữu Thủ? Đó là quá trình hình thành của một ngôn ngữ vô thức qua lăng kính tâm hồn Hồ Hữu Thủ, ở đây hiện thực bị chối xóa hết đường nét, lý trí không cón nơi nương thân, và chỉ có nhạt nhòa làm nên mộng mị và mộng mị làm nên nhạc và thơ. Nếu người ta đã từng bảo hễ bàn tay của Michael Ange đặt đến đâu thì cẩm thạch phải mềm đến đấy, thì liệu ta có thể nói được rằng hễ cây cọ của Hồ Hữu Thủ đặt đến đâu thì ở đó phải bay dậy ngay mộng ảo không?
Họa sĩ Nguễn Trung nhận xét rằng: “Trước 1985, những đề tài mà ông ta thường vẽ là thiếu nữ, ngựa, trăng trong một không khí rực rỡ  và huyền bí […]. Nhưng trước hết mọi thứ, những hình thể và bóng tối quyện chặt nhau trong tác phẩm của ông đã trở thành những hình ảnh của đời sống, tinh lọc từ hồn cảm thâm sâu ông ta. Xuyên qua tranh của ông, ta thấy có một điều đã thực hiện được đó là định mệnh của ông, hay đúng hơn, đó là những phản ánh “Tâm hồn” ông ta. Ông ta tin rằng sự chân thành trong quá trình sáng tạo còn quan trọng hơn cái điều cần được phô diễn. Đối với ông, hội họa trước hết và quan trọng nhất là tìm kiếm hạnh phúc cho chính mình”.
Trần Nhựt Tâm.
( Sài gòn, 07-01-1999)